AKRAN ZORBALIĞI
Akran zorbalığı, çocuğun gelişimini ve psikolojisini etkileyen önemli bir sorundur. Bu içerikte sizlere akran zorbalığının ne olduğunu, zorbalığın türlerini, ebeveynlerin neler yapması gerektiğini, öğretmenlerin neler yapması gerektiğini detaylı olarak açıklıyorum!
Akran Zorbalığı Nedir?
Çocuklar ve ergenler bazen birbirlerine karşı alay etmek, bir diğerini oyuna almamak, tekme atmak gibi davranışlar gösterirler. Bu davranışlar bazen aileler veya öğretmenler tarafından “çocukluk” diye adlandırılır.
Gerçekte olansa “akran zorbalığı”dır. Çocuk veya ergenin kendi yaş grubundaki arkadaşları tarafından sözel, fiziksel, davranışsal ve psikolojik olarak zarar verici davranışlara maruz kalmasıdır. Akran zorbalığı bazen tek biri kişi tarafından yapılırken bazen de gruplar tarafından bir kişiye yönelik olabilir.
Psikolojik rahatsızlıklarda çocukluk çağındaki deneyimlerin ne kadar önemli olduğunu biliyoruz. O yüzden akran zorbalığını hafife almak veya yeteri kadar önemsememek çok yanlıştır. Hem ailelerin hem de öğretmenlerin akran zorbalığını iyi tanıyor olması gerekir.
Akran zorbalığı; okullarda da görülmektedir. Bir öğrenci diğer öğrenci/öğrenciler tarafından sürekli olarak olumsuz davranışlara maruz kalıyorsa akran zorbalığından şüphelenilmelidir.
Akran zorbalığı; hem zorbalık yapan hem de zorbalığa maruz kalan çocuklar için çok olumsuz sonuçlara neden olabilir.
Akran zorbalığı
Akran Zorbalığında Taraflar
Akran zorbalığında 3 taraf bulunmaktadır:
1-Zorba Olan Taraf:
Arkadaşlarına karşı zorbalık yapan kişidir. Başkalarını ciddiye almaz, onların haklarını ezer, kendi statü veya maddi kazancı için başkalarına zarar verici davranışlar gösteren kişidir.
2-Mağdur Olan Taraf:
Zorbanın davranışlarından sürekli olarak zarar gören ve bu zararlı davranışlara karşı koyabilecek kaynaklara sahip olmayan kişidir.
3-Seyirci Olan Taraf:
Zorba ve mağduru tanıyan, ancak bu zorbalıkla ilgili yetkililere bilgi vermeden sadece izleyen kişilerdir. Bazıları zorbayı kışkırtan tutumlar sergiler, bazıları pasif bir şekilde sadece olayları izler, bazıları fiziksel olarak zorbaya yardım eder, bazıları da mağdura yardım etmeye çalışır.
Akran Zorbalığı Türleri Nelerdir?
Akran zorbalığının birçok farklı türü bulunmaktadır. En temel türleri: sözel zorbalık, fiziksel zorbalık, cinsel zorbalık, sosyal zorbalık, siber zorbalıktır.
1- Sözel Zorbalık:
En sık görülen akran zorbalığı türüdür. Karşı tarafla dalga geçme, onu kızdırma, korkutma, takma isimler takıp başkalarının yanında küçük düşürmeye çalışma, hakaret etme, boy-kilo gibi özelliklerle dalga geçme… Tüm bunlar sözel zorbalıktır. Ayrıca pelteklik, kekemelik, şiveli konuşma ile dalga geçmek de sözel zorbalıktır.
2- Fiziksel Zorbalık:
Bir başkasını itekleme, ona vurma veya arkadaşlarının ona vurmasına sebep olma, saç çekme, tükürme, eşyalarını kırma, kesici aletlerle saldırma, kulak çekme, ısırma… Fiziksel zorbalık bu gibi örnekleri barındırır. Yaygın olarak görülen bir zorbalık türüdür.
3- Cinsel Zorbalık:
Cinsel olarak dokunma, sözel veya fiziksel tacizde bulunma, cinsel küfürler etme cinsel zorbalığın göstergeleridir. Çocuklar dijital dünyanın da katkısı ile cinsellikle ilgili birçok içeriğe maruz kalmakta, sosyal medyada gördüğü zararlı davranışları arkadaşlarına uygulayabilmektedir.
4- Sosyal Zorbalık:
Arkadaşlarının mağdur ile konuşmasını engellemek, oyunlara dahil etmemek, dışlamak, yokmuş gibi davranmak, dedikodu çıkarmak, haksız yere şikayet etmek sosyal zorbalık örnekleridir.
5- Siber Zorbalık:
Dijital ortamlarda uygun olmayan fotoğrafları paylaşma, arkadaşlarının sosyal medya hesaplarına izinsiz giriş yapma, sosyal medya üzerinden “sexting”; yani cinsel içerikli mesajlar gönderme… Siber zorbalık çocuklar için oldukça tehlikeli bir zorbalık türüdür.
Çocuğunuzun veya Öğrencinizin Akran Zorbalığına Uğradığını Nasıl Anlayabilirsiniz?
Akran zorbalığına karşı bilinçli olmak çocukları korumak ve onlara sağlıklı bir yaşam sunabilmek için çok önemlidir. Eğer çocuğunuzda/öğrencinizde aşağıdaki belirtiler varsa akran zorbalığından şüphelenmelisiniz:
- Fiziksel yaralanmalar
- Durduk yere okula gitmek istememe
- Okula karşı büyük bir nefret besleme
- Yeterli yemek yememe
- Depresif davranışlar
- Özgüven düşüklüğü
- Okul başarısında düşüş
- Odaklanma problemleri yaşama
- Okul kıyafetlerinde yırtılma, eksiklik
- Kaygı bozukluğu
Zorbalığa Uğrayan Çocuklar Ne Yapar?
Zorbalığa maruz kalan çocuklar zorbalığın şiddetine ve sıklığına göre farklı davranışlar sergileyebilir:
- Okula devamsızlık
- Kaygı bozukluğu
- Uyku problemleri
- Yeme sorunları
- Öfke patlamaları
- Ağlama krizleri
- İçe kapanma
- Depresyon
- Yoğun korku
- İntihar eğilimi
Hangi Çocuklar Akran Zorbalığına Daha Fazla Uğrar?
Her çocuk akran zorbalığına maruz kalabilir. Ancak araştırmalar bazı özelliklere sahip çocukların, akran zorbalığından daha fazla maruz kalma ihtimali olduğunu göstermektedir.
- Özgüveni düşük ve kaygı seviyesi yüksek çocuklar
- Sessiz, sakin çocuklar
- Akranlarının yardıma muhtaç gibi gördüğü çocuklar
- İtaatkar olarak büyütülen çocuklar
- Kendi hakkını aramayan veya savunma yapmayan çocuklar
- Ailesi tarafından desteklenmeyen çocuklar
- Arkadaşları tarafından sıklıkla reddedilen çocuklar
- Daha barışçıl, alıngan yetiştirilen çocuklar
Birçok farklı sebep çocuğun zorbalığa uğramasına neden olur. Mağdur kadar zorba çocuğun da sebepleri incelenmelidir.
Akran Zorbalığı İle Baş Etmek İçin Neler Yapılmalı?
Akran zorbalığına uğrayan veya zorba olan çocuklar bu durumu genellikle aileleri veya öğretmenleri paylaşmazlar. Mağdurlar, bu olaylar için kendini suçlayabilir, kimsenin onu anlamayacağını düşünebilir.
Çocuğunuzu veya öğrencinizi dinlemek ve onu anladığınızı belli etmek çok önemlidir. Ayrıca çocuğunuza size güvenebileceğini de hissettirmelisiniz. Kesinlikle yargılayan, sorgulayan cümlelerden uzak durmalısınız: “Sana böyle davranmalarına nasıl izin verirsin?”, “Sen ne yaptın peki?” gibi cümleler çok tehlikelidir. Çocuğu şiddete yöneltmemeli ve kışkırtmamalısınız.
“Neden” gibi sorular da çocuğun kendini suçlamasına neden olabilir. “Ben onun annesini ararım, hallederim. Sen merak etme.” gibi kısa çözüm yollarına da başvurmamalısınız. Tabii tek başına çözmesi için çocuğu yalnız da bırakmayın. Çocuğunuza onu anladığını hissettirin. Ayrıca psikolojik danışmanlık desteğine başvurabilirsiniz.
Akran Zorbalığında Çocuğunuz Mağdursa Ne Yapmalısınız?
Çocuğunuzla sağlıklı bir iletişim, ilişki kurmak çok önemlidir. Çocuğunuzu dinleyin ve özgüvenini artıracak şekilde konuşun. Spor veya sanata yönlendirin, hobi edinmesi için fırsat tanıyın.
Çocuğunuza duygularını ve düşüncelerini sık sık sorun. Olumsuz durumlar tespit ediyorsanız bir psikologdan destek alın. Birçok araştırma daha kibar, sakin, duygusal ve yapısal olarak minyon olan çocukların zorbalığa daha fazla uğradığını gösteriyor.
Çocuğunuzun sosyalleşmesi için fırsatlar yaratın. Çocuklarınıza iyi bir model olun. Ona sağlıklı sınırlar çizmeyi ve hayır diyebilmeyi öğretin.
Akran Zorbalığında Çocuğunuz Zorbaysa Ne Yapmalısınız?
Çocuğu zorbalık yapan ebeveynlerin çoğu bu durumu normal kabul eder ve bir sorun yokmuş gibi davranır. Oysa ciddi bir sorun vardır. Çocuğunuzla konuşmalı ve yaptıklarını savunmayı bırakmalısınız.
Evde de saldırgan davranışlar gösterdiğinde her istediğini yapamayacağını bilmeli. Çocuğunuzun izlediği filmleri, bilgisayar oyunlarını, görüştüğü arkadaşlarını kontrol etmelisiniz. Çocuğunuzla empati kurmaya çalışın.
Akran Zorbalığına Karşı Dikkatli Olun!
Akran zorbalığı ciddi bir sorundur. Zorbalığa maruz kalan çocuklar ileriye dönük olarak da birçok problem yaşar. Arkadaşları ile ilişki kuramama, suça karışma, depresyon, düşük benlik saygısı, kendini her zaman kurban olarak görme bu sorunlardan sadece bazılarıdır.
Zorba olan çocuklar ise büyüdüklerinde de şiddet göstermeye eğilimli, kibirli, ön yargılı, yaşıtları ile iletişim kurmakta zorlanan, sosyal ortamlarda ve özel ilişkilerde narsistik özellikler gösteren yetişkinlere dönüşebilir.
Akran zorbalığını ciddiye alın ve ertelemeyin.
Online veya Yüz Yüze Görüşme İçin